Herdenkingsevenement 'Susteren viert 75 jaar bevrijding'

Wanneer ik door Het Smalste Stukje Nederland gevraagd word om naar het herdenkingsevenement ‘Susteren viert 75 jaar bevrijding’ te gaan twijfel ik even. Eigenlijk heb ik niet zoveel met oorlogen en herdenkingen. Op advies van mijn echtgenoot Sylvester – die bij Defensie werkt, een uitzending naar Bosnië heeft gehad en al heel wat herdenkingen heeft meegemaakt – ben ik toch gegaan. ‘Ga en laat je verrassen,’ zei hij. Én wat ben ik blij dat ik geluisterd heb. Ik kwam namelijk zwaar onder de indruk thuis, met name het bevrijdingsconcert liet mij niet meer los.

Wanneer ik door Het Smalste Stukje Nederland gevraagd word om naar het herdenkingsevenement ‘Susteren viert 75 jaar bevrijding’ te gaan twijfel ik even. Eigenlijk heb ik niet zoveel met oorlogen en herdenkingen. Op advies van mijn echtgenoot Sylvester – die bij Defensie werkt, een uitzending naar Bosnië heeft gehad en al heel wat herdenkingen heeft meegemaakt – ben ik toch gegaan. ‘Ga en laat je verrassen,’ zei hij. Én wat ben ik blij dat ik geluisterd heb. Ik kwam namelijk zwaar onder de indruk thuis, met name het bevrijdingsconcert liet mij niet meer los.

De openingstoespraak van luitenant-generaal buiten dienst, Mart de Kruif, het concert geleid door John Vandecaetsbeek en de Belgische verhalenverteller Johan Luyckx. De hoofdgedachte van de speech van de luitenant-generaal ‘herdenken is veel meer dan kransleggen’ staat in mijn geheugen gegrift.

Herdenkingsevenement ‘Susteren viert 75 jaar bevrijding’
‘Op 17 januari 1945 wordt Susteren bevrijd van de Duitse bezetting. De bevrijding is deel van operatie Blackcock. Die operatie heeft als doel de Roerdriehoek van Susteren tot Roermond te bevrijden. Tijdens de hevige gevechten hadden vooral Susteren en Sint Joost het zwaar te verduren. Susteren lag gedurende vier maanden in de frontlinie en werd zwaar getroffen door oorlogsgeweld. Sint Joost kon slechts moeizaam door Britse troepen worden ingenomen’. (bron)

Bivak
Op zaterdagmiddag ga ik naar het terrein van Schutterij St. Sebastianus aan de Baakhoverweg in Susteren. Hier is een bivak ingericht door ca. 50 Tweede Wereldoorlog re-enactors (Brits, Amerikaans en Duits).

Bij de voetbalvereniging plaats ik mijn auto en wandel in zo’n tien minuten naar het terrein. Er staat een flinke wind en het is frisjes. Het zonnetje breekt af en toe door en dat levert prachtige wolken op. Aangekomen op de plaats van bestemming loop ik eerst naar de bivak en neem een kijkje bij een tent. Er staat een veldbed en een tafel met telefonie-communicatieapparatuur. Moedig om in deze kou hier te overnachten. Je kunt je haast niet voorstellen hoe het is om dag en nacht, jaar in jaar uit, hierin te verblijven door weer en wind.

Re-enactment
Het is tijd om naar de wei te gaan waar de nagespeelde confrontatie tussen Duitse en Geallieerde troepen zal plaatsvinden. Massa’s mensen verzamelen zich rondom de wei. Ondertussen nemen soldaten hun plek in.
Uit de luidsprekers luidt een uitleg en even later knallen de eerste schoten. In een uur durend schouwspel rukken de Geallieerden op, bommen knallen en een legervoertuig rijdt mee. Er vallen vele ‘doden’ en ‘gewonden’ onder de soldaten.

Internationaal herdenkingsconcert
’s Avonds vindt er een herdenkingsconcert plaats in Susteren. Ik geniet met volle teugen, van begin tot einde.

Openingstoespraak
De avond begint met een indrukwekkende openingstoespraak van luitenant-generaal buiten dienst Mart de Kruif. In 2008 was hij brigadecommandant in Havelte waar één van de drie grote eenheden van de landmacht ligt. Het is een brigade met ongeveer 3000 à 4000 jongens en meiden die opgeleid en getraind worden om uitgezonden te worden naar Afghanistan in de hoop dat ze na zes maanden weer terugkomen. Dat gebeurt niet altijd. Als jongens en meiden sneuvelen dan is de commandant verantwoordelijk voor de eerste opvang van de familie, terugkeer van het stoffelijk overschot, de militaire eer en daarna mag hij het overdragen aan mensen die daarvoor zijn opgeleid.

Uitzending naar Afghanistan
In 2008 werd Mart de Kruif aangewezen om naar Afghanistan te gaan en kreeg de leiding over Britten, Canadezen, Nederlanders en later kwamen er ook nog Amerikanen bij. In totaal 45.000 mensen. Zijn opdracht was ervoor te zorgen dat het veilig werd en dat er in 2009 verkiezingen konden komen.
Zijn familie werd beveiligd en zijn kinderen werden getraind om nooit dezelfde route naar huis te nemen.

Professioneel fantastisch maar ook een keerzijde
“Je komt in een wereld waarin je alles hebt tot aan een vliegdekschip toe,” vertelt de generaal. ”Professioneel is het fantastisch en heel extreem. Je maakt dit nooit meer mee. Er is echter ook een andere kant. Elke dag lagen ziekenhuizen vol met voor ongeveer de helft aan Afghaanse vrouwen en kinderen die met de auto in een bermbom waren gereden en de andere helft waren onze eigen mensen die gewond raakten. Er zijn zeker 700 mensen teruggestuurd naar huis waarvan 80% met amputaties van armen en benen. De geur van het ziekenhuis kan ik zo terughalen en de blauwe vuilniszakken vol met ledematen,” zegt de generaal.

Soms wordt het heel persoonlijk
De generaal vertelt verder. “Soms werd het heel persoonlijk.” Hij ging op bezoek bij een van de 25.000 Amerikaanse mariniers en werd door kapitein Van der Giezen – overigens geen Nederlander – meegenomen voor een helikoptervlucht. Ze raakten aan de praat en de generaal vroeg hoe lang hij nog moest. Het is zijn 8e missie, hij is 32 jaar en over zes weken gaat hij naar huis. Kapitein Van der Giezen is heel blij. Hij heeft al een dochter, zijn vrouw is zwanger en bevalt over drie maanden van een zoon.

Vervolgens vliegen ze terug. Wanneer de generaal de vliegoverall terug wil geven zegt kapitein Van der Giezen: “houd hem als aandenken aan mij”.

Zes weken later vliegt de generaal terug naar Kabul en ziet een rampceremonie gebeuren. Hij vraagt wat er gebeurd is en hoort dat er 2 helikopters tegen elkaar aangevlogen zijn en gecrasht. “Wat zijn de twee namen?“ vraagt de generaal. Één heet Jones en de ander Van der Giezen, de kapitein waarmee hij zes weken eerder de helikoptervlucht heeft gemaakt. In zijn laatste vlucht voordat Van der Giezen naar huis ging is hij neergestort. “Het was de eerste keer dat ik tien minuten niet in staat was om het commando te voeren over 45.000 man,” zegt de generaal.

Waarom herdenken zo belangrijk is
“Deze offers mogen we nooit vergeten. Daarom moeten we herdenken,” vertelt de generaal. Ondertussen schaam ik mij steeds meer om mijn uitspraak dat ik niets heb met oorlogen en herdenkingen en schaaf mijn mening steeds meer bij met betrekking tot herdenkingen.

“Én dan kom je terug op vliegveld Eindhoven en alles klopt. Tot op de laatste vierkante meter: huizen, asfalt, verlichting en zelfs dakpannen op huizen. Kinderen gaan naar school en er is gezondheidszorg. Eigenlijk leven we in een paradijs en wij Nederlanders klagen maar door,” zegt de generaal.

Waarom zijn al die regels en komen er steeds meer bij?
Ik ben diep onder de indruk van het verhaal, dwaal weg in mijn eigen gedachten en denk na over mijn terugkomst na drie jaar woonachtig geweest te zijn op Bonaire. Ik vond dat er zoveel regels waren in Nederland dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Op Bonaire romantiseerde ik Nederland met alle wet- en regelgeving en waar het allemaal zo goed geregeld is. Ik had niet voor niets HBO-rechten gestudeerd.
Drie jaar later ben ik terug en vind het veel lastiger dan ik dacht. Die wet- en regelgeving is helemaal niet zo leuk meer, het gaat te ver. Het is gewoon zo erg dat we ons werk haast niet goed meer kunnen uitvoeren.

“‘Klagen komt voort uit angst, angst is geen goede raadgever. Wat ga je doen als het fout gaat, dan gaan we niet eerst kijken naar wat er precies gebeurt maar we gaan nog meer regels invoeren,“ hoor ik de generaal zeggen.

Herdenken, vernieuwen en verzoenen
Het tweede wat we – naast herdenken – nooit moeten doen is stoppen met vernieuwen omdat het te moeilijk zou zijn en toch niet zal lukken. Laat je niet hinderen door allerlei mensen die zeggen dat het niet zal lukken. “Accepteren dat je niet alles beheerst maakt het leven een stuk gemakkelijker,” geeft de generaal mee.

Het derde wat de generaal wil meegeven is dat herdenken een leeg iets is als we niet verzoenen, als we geen stappen zetten om te leren van het verleden. In Bosnië waren bevolkingsgroepen die elkaar de tent uitvochten omdat ze 750 jaar geleden tegen elkaar hadden gevochten en nooit hebben gezegd ‘laten we vergeten wat er is gebeurd’. Toch gebeurt verzoening zo nu en dan. Kijk maar naar Mitterand en Kohl.

Wanneer de generaal klaar is met zijn toespraak ben ik er stil van. Mooie woorden en ook woorden om over na te denken. Dit gaat overigens de hele avond zo door. Er komt een verhalenverteller aan het woord en vervolgens wordt er prachtige muziek gespeeld.

Verhalenverteller aan het woord
Het gaat te ver om alle verhalen van die avond te benoemen maar één daarvan ga ik hier vertellen.

Om nooit te vergeten…
“Ik ben Edith, ons gezin werd uit huis gehaald en als beesten in de trein gestopt naar een onbekende bestemming.
Dagen later kwamen we aan in Auschwitz. We moesten alles afgeven. Mannen en vrouwen werden gescheiden. Toen wist ik wat er aan de hand was… de gaskamers. Midden in de chaos hoorde ik de melodie van Mas palomas. Deze mooie melodie paste hier niet. Ik raakte mijn ouders en zusje kwijt. Afscheid voor altijd, wist ik. Nu hoor ik nog steeds die melodie.

Een grote zwarte deur gaat open en we worden naakt naar binnen geduwd met nog andere vrouwen en meisjes. Er komt geen water uit de douche, alleen gas. Elke nacht sterven duizenden mensen.”

Er is doodse stilte in de zaal en het orkest gaat zachtjes spelen.

Verhalenverteller gaat verder..…
“Ik had geluk. Ik werd tewerkgesteld. Nou ja geluk…. We werden mensonterend behandeld en als proefdier gebruikt. ’s Nachts zie ik nog alle beelden voor me, een sterilisatie-experiment. Ik voel nog die brandende pijn, een brandend vuur in mijn lijf en verscheurende moord. Ik zou en mocht NOOIT kinderen krijgen. Ik was een geslaagd experiment.

Heb je zelf kinderen, hou ze in je armen, koester ze, draag ze, leer ze om lief te hebben, leer ze om rechtvaardig te zijn, leer ze om mens te zijn en om nooit meer te vergeten. Vertel ze mijn verhaal.”

Er heerst een diepe stilte in de zaal en het orkest zet zachtjes in.

Dirigent
Driehonderd muzikanten staan op het podium en spelen alsof hun leven er van af hangt. Het is een spektakel van jewelste.
Er zijn drie muziekverenigingen: uit Nieuwstadt, Susteren en zelfs uit Selfkant samengekomen. Een Duitse solozanger en zangeres en dat alles onder leiding van dirigent John Vandecaetsbeek. Het was werkelijk fantastisch.

Na deze avond zal ik nooit meer zeggen ’ik heb niets met herdenkingen’. Ze zijn zinvol en de offers mogen nooit meer vergeten worden. Herdenken is veel meer dan kransleggen. Het was een hele mooie en leerzame dag.